Historia

Wyspa Sobieszewska to miejsce z fascynującą historią. Zima 1840 roku była wyjątkowo sroga. Na skutek zatoru lodowego wezbrane wody Wisły przerwały wydmy w okolicach wsi Górki, dzieląc ją na Górki Zachodnie oraz Górki Wschodnie i tworząc tym samym nowe ujście Wisły. Zostało ono nazwane przez Wincentego Pola Wisłą Śmiałą. W ten sposób uformował się półwysep, którego zachodnią część stanowił teren obecnej Wyspy Sobieszewskiej.

Przekop Wisły

Historyczne wydarzenie i pomysł na ochronę przeciwpowodziową Żuław

To, że mówimy dziś o Wyspie Sobieszewskiej, jest już zasługą działań człowieka. Z powodu corocznych powodzi na Żuławach parlament pruski zdecydował o wykonaniu przekopu Wisły, uregulowaniu wałów wiślanych oraz budowie śluz w Przegalinie. Wykopano sztuczny kanał o długości 7,1 km od miejscowości Szewce do Zatoki Gdańskiej. Uroczyste otwarcie Przekopu Wisły odbyło się w 1895 roku. Na telegraficzny sygnał cesarza Wilhelma II nadprezydent Prus Zachodnich Gustav von Gossler własnoręcznie otworzył drogę pierwszym strugom wody wiślanej pomiędzy dzisiejszym Świbnem a Mikoszewem. Od tego momentu wody Przekopu Wisły połączyły się z Bałtykiem i tym samym powstała Wyspa Sobieszewska.

Czy wiesz, że...

do zabezpieczenia Przekopu Wisły użyto 240 000 okrągłych pali o długości 2,5 m?

Śluza w Przegalinie

W XIX wieku Żuławy, w tym Gdańsk, były trzykrotnie nawiedzane przez katastrofalne powodzie. Pod wpływem strat, jakie wtedy odnotowano, ówczesne władze podjęły decyzję o regulacji Wisły i skróceniu ujściowego odcinka rzeki poprzez budowę przekopu mającego przyspieszyć spływ wód zagrażających Żuławom i Gdańskowi. Inwestycja ta wiązała się z odcięciem odnóg ujścia Wisły: Szkarpawy i Nogatu oraz wykonaniem nowego ujścia między Świbnem a Mikoszewem (tzw. Przekopu). W 1895 roku dotychczasową, prowadzącą przez Gdańsk, odnogę ujścia Wisły odcięto w miejscowości Błotnik – powstała w ten sposób Martwa Wisła. Od tej pory żegluga od strony Wisły w kierunku Gdańska jest możliwa przez śluzę w Przegalinie.

Śluza Południowa
i Północna

Węzeł wodny w Przegalinie tworzą dwie śluzy – Południowa i Północna. Pierwsza, wybudowana w latach 1975-1982 w miejscu połączenia rzeki Wisły z Martwą Wisłą, jest obecnie jedynym stopniem wodnym na drodze wodnej Wisły Gdańskiej. Długość użytkowa komory śluzy wynosi 188,37 m, a jej szerokość to 11,91 m. Obiekt umożliwia przeprowadzenie śluzowania jednostek pływających przy maksymalnej różnicy poziomów wody pomiędzy stanowiskiem górnym i dolnym wynoszącej 2,49 m. Zabytkowa, wzniesiona w 1895 roku śluza Północna, dokładnie 30 lat temu została wpisana do rejestru zabytków i jest obecnie wyłączona z eksploatacji.

Zespół śluz nie doznał uszczerbku podczas II wojny światowej, a jego część techniczna nie została rozszabrowana w powojennej zawierusze. Większa część wyposażenia, pochodząca z końca XIX wieku, pozostała w stanie nienaruszonym. W przeciwieństwie do rozwiązań technicznych stosowanych w większości podobnych obiektów hydrotechnicznych, w napędzie hydraulicznym śluzy północnej w Przegalinie medium roboczym wykorzystywanym do przekazywania mocy nie jest olej, lecz woda.

Czy wiesz, że...

rocznie na śluzie odbywa się ok. 1500 śluzowań?

Jakie są funkcje i znaczenie Węzła Wodnego w Przegalinie?

Węzeł wodny Przegalina umożliwia swobodną przeprawę barek i statków pomiędzy Martwą Wisłą i Przekopem Wisły – szlakiem międzynarodowej drogi wodnej E40, łączącej Morze Czarne i Bałtyk. Rocznie na śluzie odbywa się ok. 1500 śluzowań. Węzeł pełnił też ważną rolę w systemie zabezpieczeń przeciwpowodziowych Żuław Gdańskich i samego Gdańska – górne wrota śluzy pełnią funkcję wrót przeciwpowodziowych.

Program Społeczny
Rozwoju Wyspy
Sobieszewskiej

Strona powstała w ramach Programu Społecznego Rozwoju Wyspy Sobieszewskiej prowadzonego przez Gdańsk w związku z organizacją Światowego Jamboree Skautowego 2027. 

Biuro

ul. Długi Targ 39/40
80-830 Gdańsk
tel. 58 526 81 18

Punkt

ul. Dowolna 123,
01-234 Miasto

Punkt

ul. Dowolna 123,
01-234 Miasto
Partner główny
Partnerzy
Copyright © 2023 Wyspa Sobieszewska